Opracowanie materiałów z ratowniczych badań wykopaliskowych na stanowisku Jabłonica Ruska 1, gm. Dydnia.
Stanowisko 1 w Jabłonicy Ruskiej zostało odkryte w dniu 28.07.1958 r. przez Józefa Janowskiego z Muzeum Regionalnego (obecnie Podkarpackiego) w Krośnie. Z powierzchni pola zebrano wówczas ponad 100 ułamków ceramiki prahistorycznej oraz wczesno- i późnośredniowiecznej (zbiory Muzeum Podkarpackiego w Krośnie). Stanowisko to ma bogatą historię. Wielokrotnie było badane przez archeologów związanych z Uniwersytetem Jagiellońskim i Uniwersytetem Rzeszowskim. Badania wykopaliskowe o charakterze ratowniczym w 2019 r. podjęto dzięki dotacji przyznanej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ich celem było uchwycenie pozostałości po osadzie wielokulturowej znajdującej się na wyniesieniu, które zostało częściowo zniszczone w trakcie wybierania żwiru. Prace prowadziła firma Pracownia Archeologiczna Mirosław Mazurek pod kierownictwem Michała Grabowskiego i Mirosława Mazurka. Podczas prac badawczych przebadano obszar ponad 140 arów, przy czym całkowita powierzchnia stanowiska obejmuje 881,34 ara. Badania dostarczyły informacji o kilku okresach osadnictwa. Najstarszą uchwyconą fazę chronologiczną można łączyć z młodszą epoką kamienia. Reprezentują ją zarejestrowane w warstwie akumulacyjnej oraz na złożu wtórnym zabytki krzemienne i ceramiczne związane z kulturą pucharów lejkowatych. Na stanowisku odkryto niewielki zbiór ceramiki kultury trzcinieckiej, świadczący o penetracji obszaru stanowiska przez ludność tej kultury. Najbogatszych wyników dostarczyły badania osady kultury łużyckiej z przełomu epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. W materiałach zarejestrowano m.in. fragmenty waz i mis zdobione szerokimi, skośnymi kanelurami, naczynia typu Niepla oraz toczone na kole południowe importy. Na stanowisku odkryto także liczne obiekty osadnicze z okresu 4 wpływów rzymskich, które można powiązać z kulturą przeworską. Wśród nich wyróżniono kilka obiektów wziemnych o konstrukcjach słupowych oraz paleniska. Na uwagę zasługuje znalezisko rzymskiej importowanej fibuli o konstrukcji zawiaskowej.
Tego typu zabytki były spotykane niezwykle rzadko na terenie objętym osadnictwem barbarzyńskim. Ewenementem są także obiekty, które wydatowano na okres wczesnosłowiański. Zarejestrowano ich aż 19, z czego 9 to półziemianki. Obiekty rozlokowane były na przestrzeni ok. 50 arów w centralnej części badanego obszaru. Jest to pierwsza tak duża osada z okresu wczesnosłowiańskiego w Karpatach.
W ramach projektu planowana jest publikacja książkowa wyników badań przeprowadzonych w Jabłonicy Ruskiej, dzięki której upowszechnione zostaną odkrycia dokonane na stanowisku. Wieloaspektowość i interdyscyplinarny charakter analizy materiału zabytkowego dodatkowo umożliwi konfrontacje analiz archeologicznych i przyrodniczych, zgodnie z nowoczesnymi standardami. Ponadto publikacja będzie stanowić istotny materiał porównawczy do badań nad kulturą łużycką, okresem wpływów rzymskich oraz okresem wczesnosłowiańskim. Spodziewanym rezultatem podjętych działań promocyjnych będzie wzrost wiedzy o archeologii regionu, a także wzrost świadomości potrzeby ochrony dziedzictwa archeologicznego.
